Những suy tư của ĐTC về việc khắc phục truyền thông đang trong khủng hoảng

Điều gì sẽ khiến công chúng tìm kiếm “những thông tin xứng đáng với tên gọi của nó”? Đức Thánh Cha Lêô XIV có những cái nhìn sâu sắc về các vấn nạn mà thế giới đang phải đối diện với lượng thông tin “rác” tràn ngập.

“Chúng ta không bị định mệnh an bài để sống trong một thế giới nơi không còn khả năng phân biệt sự thật với điều hư cấu,” Đức Thánh Cha Lêô XIV nói trong buổi tiếp kiến các hãng thông tấn ngày 9 tháng Chín năm 2025. Ngài cảnh báo về những lạm dụng của trí tuệ nhân tạo và “mồi nhử nhấp chuột”, ngài cũng bày tỏ lòng kính trọng đối với các nhà báo đã mạo hiểm cả mạng sống của họ. Ngài nhấn mạnh, “Chúng ta phần lớn phải nhờ vào họ” mới biết được những gì đang xảy ra tại Gaza và Ukraine.

Ngài nói: “Thông tin là một thiện ích công mà tất cả chúng ta đều phải bảo vệ.”

Vào buổi sáng, Đức Thánh Cha đã tiếp đại diện của MINDS International, một mạng lưới toàn cầu gồm các hãng thông tấn hàng đầu, đang quy tụ về Roma để tham dự một hội nghị. Cũng như những gì ngài đã làm ngay sau khi được bầu chọn, trong buổi gặp đầu tiên với giới truyền thông vào ngày 12 tháng Năm, Đức Thánh Cha nhấn mạnh “vai trò trọng yếu của họ trong việc hình thành lương tâm và giúp tư duy phản biện”.

Ngài nói: “Thật là một nghịch lý, khi mà trong thời đại truyền thông, các hãng tin và cơ quan truyền thông lại đang trải qua một giai đoạn khủng hoảng.” Tương tự như vậy, người tiêu thụ thông tin cũng đang trong cơn khủng hoảng, thường xuyên nhầm lẫn cái giả với cái thật, và cái chân thực với cái giả tạo.”

Tìm kiếm thông tin chân thực

Đức Thánh Cha nói về các vấn đề trong một thế giới được gọi là tin giả, đưa ra gợi ý:

Tính minh bạch về nguồn tin và quyền sở hữu, trách nhiệm giải trình, chất lượng và tính khách quan là những chìa khóa để khôi phục vai trò của người công dân là những vai chính trong hệ thống, thuyết phục họ đòi hỏi những thông tin xứng đáng với tên gọi của nó.

Tôi tha thiết kêu gọi các bạn: Đừng bao giờ bán rẻ uy tín của mình!

Những thách thức mà các nhà báo ngày nay phải đối mặt

Đức Thánh Cha Lêô XIV một lần nữa kêu gọi trả tự do cho các nhà báo đang bị giam cầm: “Thực hiện công việc của một nhà báo không bao giờ có thể bị coi là một tội phạm, nhưng là một quyền phải được bảo vệ.”

Tuy nhiên, Đức Thánh Cha cũng nêu bật cuộc khủng hoảng mà các hãng thông tấn hiện đang phải đối diện, đặc biệt về mặt kinh tế, gọi đây là một “nghịch lý” trong “thời đại truyền thông”.

Ngài đặt câu hỏi về vị trí của trí tuệ nhân tạo trong lãnh vực đưa tin ngày nay, lưu ý rằng “các thuật toán tạo ra nội dung và dữ liệu với quy mô và tốc độ chưa từng có trước đây.”

“Nhưng ai kiểm soát chúng? Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cách chúng ta tiếp nhận thông tin và giao tiếp, nhưng ai đang chỉ đạo nó và nhằm mục đích gì?” Vị đứng đầu Giáo hội Công giáo đặt câu hỏi.

Ngài kêu gọi phải cảnh giác đối với việc thay thế con người bằng công nghệ, và kêu gọi các thuật toán điều khiển luồng thông tin không được “nằm trong tay một số ít người.”

Báo chí là một sự phục vụ vô giá

Đức Thánh Cha nói: sự phục vụ của họ là “vô giá và phải là một liều thuốc giải đối với sự lan tràn thông tin “rác”. Ngài nhấn mạnh áp lực ngày càng lớn đối với các nhà báo trong thời đại “truyền thông trực tiếp liên tục” và truyền thông kỹ thuật số.

Ngài giải thích: “Chúng ta không bị định mệnh an bài để sống trong một thế giới nơi không còn khả năng phân biệt sự thật với điều hư cấu. Truyền thông phải được giải thoát khỏi lối tư duy lệch lạc làm băng hoại nó, thoát khỏi sự cạnh tranh không lành mạnh và khỏi mưu đồ xấu xa của cái gọi là “mồi nhử nhấp chuột.”

Đức Lêô XIV lên án vai trò gây hại của “những người, bằng nghệ thuật dối trá cổ xưa, tìm cách gây ly gián để thống trị bằng cách chia rẽ” trong xã hội ngày nay.

Vì thế, ngài kêu gọi các hãng thông tấn hãy là “thành lũy của nền văn minh chống lại vũng lầy của sự gần đúng và hậu chân lý.”

Thế giới cần thông tin tự do, cặn kẽ và khách quan. Trong bối cảnh đó, thật đáng để nhớ lại lời cảnh báo của Hannah Arendt rằng: “Chủ thể lý tưởng của chế độ toàn trị không phải là người Quốc xã hay người Cộng sản kiên định, nhưng là những người mà nơi họ không còn tồn tại sự phân biệt giữa thực và hư, giữa thật và giả.

Với công việc kiên nhẫn và chỉn chu của mình, các bạn có thể trở thành bức tường thành chống lại những người, bằng nghệ thuật dối trá cổ xưa, tìm cách gây ly gián để thống trị bằng cách chia rẽ. Các bạn cũng có thể là thành lũy của nền văn minh chống lại vũng lầy của sự gần đúng và hậu chân lý.

Sau đây là toàn văn bài diễn văn của ngài:

_________________________________________

Nhân danh Cha, và Con, và Thánh Thần.
Bình an ở cùng anh chị em.
Anh chị em thân mến, chào anh chị em và xin chào mừng tất cả mọi người!

Tôi rất vui được ngỏ lời cùng anh chị em trong thời điểm này, khi các biến cố thời sự đòi hỏi sự phân định và trách nhiệm đặc biệt, và rõ ràng truyền thông giữ một vai trò trọng yếu trong việc hình thành lương tâm và giúp tư duy phản biện.

Thật là một nghịch lý, khi mà trong thời đại truyền thông, các hãng tin và cơ quan truyền thông lại đang trải qua một giai đoạn khủng hoảng. Tương tự như vậy, người tiêu thụ thông tin cũng đang trong cơn khủng hoảng, thường xuyên nhầm lẫn cái giả với cái thật, và cái chân thực với cái giả tạo. Tuy nhiên, ngày nay không ai có thể nói, “Tôi đã không biết.” Đó là lý do tôi muốn khuyến khích anh chị em trong công việc quan trọng này và đề nghị các cơ hội cộng tác, để anh chị em cùng nhau suy tư.

Thông tin là một thiện ích công mà tất cả chúng ta đều phải bảo vệ. Vì lý do đó, điều đưa đến hiệu quả thực sự là một quan hệ đối tác giữa người công dân và các nhà báo trong việc phục vụ trách nhiệm đạo đức và công dân.

Một hình thức công dân tích cực là biết trân trọng và hỗ trợ các chuyên gia và những cơ quan thể hiện sự nghiêm túc và tự do thật sự trong công việc của họ. Điều này tạo ra một vòng tròn đạo đức mang lại lợi ích cho toàn xã hội.

Mỗi ngày, có những phóng viên đã mạo hiểm cả tính mạng để thông tin cho mọi người về những gì đang thực sự xảy ra. Trong những thời điểm như của chúng ta hiện nay, bị ghi dấu bởi các cuộc xung đột lan rộng và bạo lực, nhiều người đã thiệt mạng khi thực hiện nhiệm vụ của mình.

Họ là nạn nhân của chiến tranh và của hệ tư tưởng chiến tranh, vốn tìm cách ngăn cản các nhà báo có mặt tại hiện trường. Chúng ta không được quên họ! Nếu ngày nay chúng ta biết những gì đang xảy ra ở Gaza, ở Ukraine, và các vùng đất khác bị nhuốm máu vì bom đạn, chúng ta phần lớn phải nhờ vào họ. Những lời chứng nhân phi thường này là đỉnh cao của những nỗ lực từng ngày của biết bao người làm việc để bảo đảm rằng thông tin không bị thao túng cho những mục tiêu trái với sự thật và phẩm giá con người.

Như anh chị em đã biết, trong buổi gặp đầu tiên của tôi với các nhà báo trên toàn thế giới, ngay sau Mật nghị Hồng y, tôi đã kêu gọi trả tự do cho các đồng nghiệp của anh chị em đang bị ngược đãi và giam giữ bất công vì thực hiện công việc của họ. Hôm nay, một lần nữa tôi xin lặp lại lời yêu cầu này. Thực hiện công việc của một nhà báo không bao giờ có thể bị coi là một tội phạm, nhưng là một quyền phải được bảo vệ.

Tiếp cận thông tin tự do là một trụ cột chống đỡ cho tòa nhà của xã hội chúng ta, và vì thế, chúng ta được kêu gọi bảo vệ và giữ vững nó.

Như Đức Thánh Cha Phanxicô từng nhấn mạnh, “Chúng ta cần những doanh nhân can đảm, những kỹ sư thông tin dũng cảm, để vẻ đẹp của truyền thông không bị băng hoại” (Diễn văn gửi những người tham dự Năm Thánh Truyền thông, ngày 25 tháng Một năm 2025). Truyền thông phải được giải phóng khỏi những lối tư duy lệch lạc làm băng hoại nó, thoát khỏi sự cạnh tranh không lành mạnh và khỏi mưu đồ xấu xa của cái gọi là mồi nhử nhấp chuột. Các hãng thông tấn đang ở tuyến đầu, và được kêu gọi hành động trong môi trường truyền thông hiện nay theo các nguyên tắc – đáng tiếc là không phải lúc nào cũng được chia sẻ – kết hợp tính bền vững kinh tế của công ty với việc bảo vệ quyền được thông tin chính xác và cân bằng. Về phần mình, các nhà báo làm việc trong các hãng thông tấn được kêu gọi trở thành những người đầu tiên có mặt tại hiện trường, tường thuật các sự kiện đang diễn ra.

Điều này càng đúng hơn trong kỷ nguyên truyền thông trực tiếp liên tục và việc số hóa ngày càng lan rộng của truyền thông đại chúng. Như anh chị em đã biết rõ, người làm việc cho một hãng tin phải viết nhanh, dưới áp lực, ngay cả trong những tình huống rất phức tạp và bi thảm. Vì thế, sự phục vụ của anh chị em đòi hỏi năng lực, lòng can đảm và ý thức đạo đức. Điều này là vô giá và phải là một liều thuốc giải đối với sự lan tràn thông tin “rác”.

Nhưng chúng ta không bị định mệnh an bài để sống trong một thế giới nơi không còn khả năng phân biệt sự thật với điều hư cấu. Về mặt này, chúng ta phải tự hỏi mình một số câu hỏi thiết yếu.

Các thuật toán tạo ra nội dung và dữ liệu với quy mô và tốc độ chưa từng có trước đây. Nhưng ai kiểm soát chúng? Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cách chúng ta tiếp nhận thông tin và giao tiếp, nhưng ai đang chỉ đạo nó và nhằm mục đích gì? Chúng ta phải cảnh giác để bảo đảm rằng công nghệ không thay thế con người, đồng thời thông tin và các thuật toán điều khiển luồng thông tin không nằm trong tay một số ít người.

Các bạn thân mến, cảm ơn vì công việc của các bạn! Tôi xin gửi đến các bạn những lời chúc tốt đẹp nhất trong khi các bạn suy tư về những thách thức mà chúng ta đang phải đối diện.

Ngành truyền thông không thể và không được tách rời công việc của mình khỏi việc chia sẻ sự thật. Tính minh bạch về nguồn tin và quyền sở hữu, trách nhiệm giải trình, chất lượng và tính khách quan là những chìa khóa để khôi phục vai trò của người công dân là những vai chính trong hệ thống, thuyết phục họ đòi hỏi những thông tin xứng đáng với tên gọi của nó.

Tôi tha thiết kêu gọi các bạn: Đừng bao giờ bán rẻ uy tín của mình!

Nguyện xin Thánh Thần của Thiên Chúa, Đấng là chân lý và là sức mạnh, Đấng ban sự hiền hòa cùng lòng can đảm, nâng đỡ các bạn. Tôi đồng hành cùng các bạn và ban phép lành cho các bạn. Cảm ơn các bạn!