Thân vị Thánh Cả Giuse

Việc tôn sùng Thánh Cả Giuse không phải lúc nào cũng đã tôn vinh Thánh Cả. Xem ra người ta thường tạo cho Thánh Cả một thân vị mờ nhạt, phai mầu.

Biết bao lần, người ta đã trình bày Thánh Cả Giuse như một ông già, một vị lão đại: Quả thực, họ đã tả Thánh Cả là một ông già đầy nhân hậu và thánh thiện, một vị lão đại cứ nhìn thấy là ta có thiện cảm ngay. Nhưng cách nào thì cũng là họ đã ăn cướp mất đặc ân trẻ trung của Thánh Cả. Niên tuế mà họ gán cho Thánh Cả thật là quá chênh lệch đối với địa vị Thánh Cả phải giữ trong nhà Nazaret: Nhìn thấy Thánh Cả còng lưng dưới gánh nặng thời gian, với một chòm râu trắng xoá, rất có thể ta coi Thánh Cả là ông nội Chúa Giêsu; và đối với Mẹ Maria, thì Thánh Cả phải là cha hơn là chồng.

Quả thật, họ không nghĩ rằng trình bày Thánh Cả Giuse như vậy là họ đã không tôn kính Đức Thánh Nữ Trinh và Chúa Giêsu hơn. Họ chủ trương đặt Thánh Cả làm một người bảo vệ, một vị giám hộ che chở Đức Maria, hơn là một bạn đời của Mẹ, như là họ hoài nghi tuổi thanh niên của Thánh Cả có thể gây nên một mối nguy cho đức thanh tịnh trinh khiết của Mẹ. Đó là làm lạt mầu cuộc hôn nhân giữa Thánh Cả và Đức Nữ Trinh, là xoá nhoà mất vẻ hài hoà cầm sắt, là loại bỏ khỏi cuộc hôn nhân đó mối tình tươi trẻ, một mối tình phải là căn gốc của việc phối hợp. Đó cũng là từ chối, không tặng Chúa Giêsu một người Cha thật, như là Chúa Hài Nhi phải nhờ ảnh hưởng sự khôn ngoan của một cụ già mới có thể tăng triển được.

May mắn thay! thời đại gần đây đã nảy sinh một phản ứng: người ta càng ngày càng trình bày Thánh Cả Giuse với những đường nét trẻ trung hơn. Mặc dầu Phúc Âm không nói gì đến tuổi tác của Thánh Cả, nhưng ta cũng nhận được rằng, cứ thông thường, khi kết hôn với Mẹ Maria, Thánh Cả Giuse cũng ở vào lứa tuổi của các thanh niên lúc họ lập gia đình. Thánh Cả Giuse đã đem tuổi xuân của mình phối hợp với tuổi xuân của Mẹ. Vì thế, phải vẽ ảnh Thánh Cả với những đường nét của một người thanh niên mới đúng. Mặt khác, ta cũng phải thêm rằng, Thánh Cả không bao giờ biết đến tuổi già, vì Thánh Cả đã qua đời trước khi Chúa Giêsu bắt đầu cuộc đời công khai của Chúa.

Tuổi thanh niên ấy, Thánh Cả Giuse đã đặc biệt chiếm giữ trong tâm hồn Ngài. Thân vị Thánh Cả là thân vị một thanh niên. Đặc ân của tuổi thanh niên, đó là xuất hiện giữa đời với một vẻ tân kỳ muốn biến đổi cuộc đời. Thanh niên nhìn vũ trụ như một mảnh đất mà nghị lực thanh tân của họ sắp có thể được tung vào, khả năng hoạt động coi như vô giới hạn của họ sắp được thể hiện, để thay đổi và canh tân. Họ mơ tưởng tái tạo thể giới để làm cho nó nên tốt đẹp hơn. Mơ tưởng như vậy cũng chẳng có gì sai lầm, vì, từng chút từng chút, nhờ phần đóng góp bền dai đó của một tuổi xuân luôn tự đổi mới, nhân loại mới vươn lên được mãi không ngừng.

Thánh Cả Giuse đã đem chính tâm thức thanh niên ấy đối đầu với trần gian, y như Thánh Cả có thể nhìn thấy nó từ thôn xóm nhỏ ở Galilê của Ngài. Chắc chắn Thánh Cả biết rõ ràng nghề nghiệp của Ngài không cho phép Ngài gieo được một ảnh hưởng nào cụ thể trên cuộc tiến hoá của nhân loại. Nhưng Thánh Cả đã đem hết tâm hồn khát mong cộng tác vào việc kiến tạo một thế giới tốt đẹp hơn. Nơi dân Do Thái, tham vọng ấy của thanh niên lại được lòng nhiệt thành mong đợi Đấng Cứu Thế nâng đỡ. Từ lâu lắm rồi, người Do Thái hằng nóng lòng mong đợi một vị Cứu Thế, một Đấng Cứu Tinh. Và cho tới nay, niềm mong đợi ấy vẫn chưa được thoả mãn. Nhưng ở vào thế hệ nào mà người ta chẳng hun lại nhiệt hứng ấy trong tâm hồn thanh niên? Thánh Cả Giuse cũng chẳng khỏi bị nung nấu vì khát mong chế độ lý tưởng mà Đấng Cứu Thế sẽ đến tạo lập.

Cho nên Thánh Cả cũng tin là thế giới sẽ được đổi mới. Và mặc dầu biết rằng thời giờ đổi mới đó thuộc quyền Thiên Chúa tối cao, Thánh Cả cũng quyết định đem phần khiêm tốn của mình góp vào việc chuẩn bị xây dựng Nước Cứu Thế. Đặc biệt là Thánh Cả cộng tác vào đó bằng cách cố gắng trở nên hoàn thiện như Ngài phải hoàn thiện theo đúng địa vị mà Chúa Quan Phòng chỉ định cho Ngài. Với niềm tin nồng nhiệt của tuổi thanh niên, Thánh Cả Giuse cố gắng sống một cuộc đời đẹp lòng Thiên Chúa nhất, để hy vọng đẩy mạnh đẩy mau việc xây dựng một dân tộc mới mẻ hơn, thánh thiện hơn.

Thái độ nhiệt liệt ấy, Thánh Cả đã không chỉ nhờ vào nghị lực thể lý và tính khí của tuổi xuân mà có. Nó còn đặc biệt phát xuất từ sự thanh xuân của Thiên Chúa, vì chính Thiên Chúa là Hữu Thể luôn luôn trẻ trung, đã thông ban cho con người tuổi thanh xuân thực sự, một tuổi thanh xuân luôn mơn mởn tươi rờn, không bao giờ lụi tàn héo úa. Thánh Cả Giuse đã mở rộng tâm hồn mình ra trước hoạt động tiềm mật của Thiên Chúa, bằng cách hoàn toàn sống thích thuận với Thánh ý của Người. Cho nên, Thánh Cả được tràn đầy nhiệt tâm, tràn đầy niềm hân hoan chiếm đoạt mà Thiên Chúa từng dùng để làm ta cảm thấy Người hiện diện. Thiên Chúa thông ban cho tâm hồn Thánh Cả Giuse một tuổi thanh xuân sâu đậm hơn tuổi thanh xuân về thể xác của Thánh Cả. Người cho Thánh Cả mượn cái nhìn mới mẻ của Người mà nhìn thế giới, cho Thánh Cả tham dự vào ước muốn đổi mới tất cả của Người, nhóm cho Thánh Cả cháy lên một hứng thú mãnh liệt trước tương lai tốt đẹp hơn đang được chuẩn bị, tương lai mà các tiên tri trước kia từng tiên báo.

Đó phải là tâm trạng của Thánh Cả Giuse lúc Ngài gặp gỡ Đức Maria. Tuổi thanh xuân đó, về sau Thánh Cả không bao giờ đánh mất. Những biến cố sắp ảnh hưởng đến đời sống tư của Thánh Cả lại đã chẳng chứng tỏ là Thánh Cả có lý khi chờ đợi và hy vọng một thế giới mới đến ngay đó ư? Và những biến cố ấy lại chẳng tỏ rõ là Ngài, Giuse, dầu rất nhỏ bé trong vũ trụ bao la, cũng đã có thể cộng tác một cách hiệu nghiệm vào việc chuẩn bị cuộc đổi mới ấy đó ư? Những biến cố ấy đã phấn khích nhiệt hứng thanh xuân của Thánh Cả. Nếu ta không được phép tưởng tượng ra Đức Maria dưới những đường nét già nua, và nếu lúc nào ta cũng thấy Mẹ thanh xuân tươi trẻ, thì ta cũng phải nghĩ về Thánh Cả Giuse y như vậy: Thánh Cả không bao giờ làm nhòe mất tuổi thanh niên của Ngài, một tuổi thanh niên được chính tuổi xuân của Thiên Chúa hứng khởi.

Cây gậy nở hoa hay bông huệ mà người ta đặt vào tay Thánh Cả trên nhiều tượng ảnh cũng chẳng kém tính cách đặc trưng hơn chòm râu bạc lão đại của Ngài. Ta có thể nhận ra ở đó một tượng trưng hữu ích: theo truyện truyền khẩu mà các bản văn ngụy thư phổ bá, cây gậy nở hoa nhắc nhở sự Thiên Chúa đặc tuyển Thánh Cả Giuse làm hiền phu của Đức Thánh Trinh Nữ, một vị hiền phu độc nhất được chọn lựa trong cả một đám đông đảo thanh niên; bông huệ gợi lên đức thanh tịnh hết sức lạ lùng của Đấng hiền phu trinh khiết ấy. Nhưng cử chỉ cầm một bông hoa, một cử chỉ rất ít thích hợp với một đấng trượng phu, cũng chỉ có nghĩa là làm cho Thánh Cả trở thành một con người ước lệ, là che khuất nhân cách một bậc tu mi nam tử của Ngài. Với đôi tay chai cứng của một người thợ mộc, Thánh Cả phải làm một việc khác, chứ không phải là việc cầm hoa.

Chắc chắn là trong tâm hồn Thánh Cả Giuse có chứa thật nhiều vẻ tế nhị. Tuổi thanh niên của Thánh Cả là một mùa xuân không bao giờ cạn ý thơ; có cả một mùa hoa nở lên trong đời Ngài, cuộc đính hôn của Thánh Cả đã đặc biệt phô bày mùa hoa ấy. Thánh Cả Giuse tiếp xúc với Đức Nữ Maria bằng một tâm tình hết sức tươi mát. Nếu Thiên Chúa đã chọn Thánh Cả làm hiển phu của Đức Nữ Trinh, thì hẳn Thánh Cả phải được phú bẩm một tình cảm tế nhị, để có thể hiểu được tâm hồn tế nhị của Đức Maria, thẩm giá được hương vị của tâm hồn Mẹ và hoà hợp được với tâm hồn Mẹ.

Tuy nhiên, thân vị của Thánh Cả Giuse không được tạo nên theo hình ảnh một cây cảnh trang hoàng. Thân vị ấy chẳng có gì nhân tạo, chẳng có gì nhạt nhẽo, chẳng có gì cầu kỳ. Thân vị ấy không sa lầy trong một cảm tình dễ dãi. Thánh Cả Giuse đã là một con người lúc nào cũng duy trì được tính tình tráng chí của mình, và luôn có một tâm hồn đặc biệt dũng cảm. Thánh Cả cần phải có nghị lực tráng dũng đó để chu toàn nhiệm vụ một gia trưởng sau này. Ngay cả đức thanh tịnh của Thánh Cả cũng đã diễn tả nghị lực ấy, một nghị lực thiêng liêng chính thực, bảo đảm sự linh hồn Ngài làm chủ xác thân, và biết cách tự vạch lấy một kỷ luật sống.

Với nghị lực của tính tình tráng dũng đó, Thánh Cả Giuse đã nâng đỡ Đức Maria đúng phận sự của một bậc phu quân đức độ đối với bạn mình; Thánh Cả đã dùng nghị lực đó để thể hiện quan hệ làm Cha và giáo dục cả Hài Nhi Giêsu của Ngài nữa.

Nghị lực đó, Thánh Cả lại có được một cách quân bình lạ thường. Căn cứ vào lời Phúc Âm, ta có ấn tượng Thánh Cả Giuse là một người đã cư xử thật khôn ngoan, thật bình tĩnh quả quyết. Sống cho Thiên Chúa và phụng sự Người, Thánh Cả lại chẳng đã ý thức được Ngài nhận lĩnh từ Thiên Chúa nghị lực cần thiết, nhất là trong những lúc cam go đó ư? Ý thức ấy đã giữ Thánh Cả khỏi rơi vào xúc động hay nao núng và còn giúp Ngài hành động bình tĩnh, với một nghị lực dai bền.

Trẻ trung và tráng dũng, đó phải là chân dung của Thánh Cả Giuse, với một nhân cách giầu ân tứ tự nhiên, và còn giầu ân súng hơn nữa.

Trích trong cuốn “Thánh Cả Giuse” của Lm. Jean Galot, SJ
Bản dịch của Bonifaciô Maria, CMC