Đức Cha Eugène Marie Joseph Allys, vị mục tử của hy vọng

Trong hành trình đức tin, chúng ta đang sống trọn vẹn trong ân sủng của Năm Thánh “Những Người Hành Hương Của Hy Vọng”, một thời khắc thiêng liêng, mời gọi mỗi tín hữu bước đi trong niềm tin tưởng và cậy trông nơi Đức Kitô Phục Sinh. Thánh Phaolô đã xác quyết: “Hy vọng không làm chúng ta thất vọng.” (x. Rm 5, 5) Chính hy vọng mở ra cho chúng ta một tương lai tươi sáng, đỡ nâng những bước chân dấn thân, và thắp sáng niềm tin trong mọi thách đố cuộc đời.

Trong bầu khí linh thiêng của Năm Thánh Hy Vọng, từng thành viên Dòng Con Đức Mẹ Vô Nhiễm và Dòng Thánh Tâm Huế hiệp lòng hướng về ngày giỗ lần thứ 89 của Đức Cha Eugène Marie Joseph Allys (1936 – 2025), vị chủ chăn khả kính, người đã đặt những nền móng vững chắc cho Giáo hội miền Cố đô. Qua việc chiêm ngắm cuộc đời và sự nghiệp mục tử của ngài, chúng ta không chỉ dâng lời tri ân, mà còn được mời gọi suy tư, học hỏi và nối tiếp ngọn lửa đức tin mà ngài đã bền bỉ thắp lên. Những gợi ý được nêu ra dưới đây như một nhịp cầu, nối kết ký ức và hiện tại, để thế hệ hôm nay biết đón nhận di sản quý giá ấy và can đảm bước tiếp trên hành trình hy vọng.

1. Đức Cha Allys, Người Đặt Nền Móng Vững Bền Cho Giáo Hội Miền Cố Đô

Mỗi khi du khách có dịp ghé thăm thành phố Huế thơ mộng, không khỏi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp cổ kính và trang nghiêm của nhà thờ Chánh Tòa Phủ Cam. Ngôi thánh đường mang đậm phong cách kiến trúc Tây phương này không chỉ là biểu tượng tôn giáo, mà còn là chứng tích sống động của niềm tin và hy vọng được vun đắp từ những thế hệ tiền nhân của Giáo phận Huế. Ít ai biết rằng, gốc tích và sự phát triển ban đầu của nhà thờ Phủ Cam gắn liền với công lao của Đức Cha Eugène Marie Joseph Allys, vị chủ chăn đã đặt những nền móng đầu tiên cho giáo phận Huế hiện đại.

Với tầm nhìn xa rộng và lòng nhiệt thành truyền giáo, Đức Cha Allys không chỉ dừng lại ở việc xây dựng cơ sở vật chất, mà còn chú trọng đến việc đào tạo và phát triển đời sống đức tin của cộng đoàn. Nhận thấy tầm quan trọng của việc đào tạo nhân sự cho Giáo hội địa phương, ngài đã sáng lập hai hội dòng bản địa: Dòng Con Đức Mẹ Vô Nhiễm (1920) và Dòng Thánh Tâm Huế (1925). Hai hội dòng này không chỉ đáp ứng nhu cầu mục vụ trong thời kỳ bấy giờ, mà còn tiếp tục là những lực lượng sống động cho sứ mạng loan báo Tin Mừng tại Việt Nam hôm nay.

Bên cạnh đó, Đức Cha Allys còn mở rộng cánh cửa đón tiếp nhiều hội dòng nước ngoài đến hiện diện tại Huế, nhằm làm phong phú thêm đời sống thiêng liêng và phục vụ các nhu cầu đa dạng của Giáo hội địa phương. Sự hiện diện của các hội dòng như một dòng chảy văn hóa đức tin, góp phần dệt nên tấm thảm phong phú và đa sắc cho cánh đồng truyền giáo tại mảnh đất cố đô.

Những công trình Đức Cha Allys thực hiện không chỉ dừng lại ở vật chất, mà còn sâu xa hơn là xây dựng trên nền đá vững bền của đức tin, hy vọng và lòng yêu mến Giáo hội. Chính từ nền móng ấy, Giáo phận Huế đã lớn lên, kiên vững giữa những thăng trầm của lịch sử, và tiếp tục vươn mình trong niềm hy vọng bền bỉ, như chính tinh thần mà Đức cha đã thắp sáng từ những ngày thuở sơ khai.

2. Một Đời Cho Tin Mừng, Chứng Nhân Đức Tin Và Tình Yêu Hội Thánh

Trong suốt cuộc đời mục tử của mình, Đức cha Eugène Marie Joseph Allys đã sống trọn vẹn cho lý tưởng cao đẹp: loan báo Tin Mừng và yêu mến Hội Thánh. Câu châm ngôn đời giám mục của ngài: “Diligo Omnes – Tôi yêu mọi người”, không chỉ là một bản tuyên ngôn, mà còn là phương châm sống thấm đẫm trong từng bước đường mục vụ, từng hy sinh thầm lặng của ngài nơi mảnh đất cố đô.

Với lòng nhiệt thành tông đồ, Đức cha Allys đã không ngừng mở rộng biên thùy đức tin, chăm sóc từng đoàn chiên, xây dựng từng cơ sở giáo dục, đào tạo ơn gọi địa phương và khuyến khích sự hiện diện của các dòng tu giữa lòng Giáo phận Huế. Mọi công trình của ngài đều quy hướng về cùng đích: đem ánh sáng Tin Mừng đến cho mọi tâm hồn, xây dựng một cộng đoàn đức tin sống động và trưởng thành.

Ngay cả khi sức khỏe hao mòn và thị giác lụi tàn, Đức cha vẫn không ngừng dâng hiến. Những năm tháng cuối đời, ngài sống trong âm thầm, chìm sâu vào chiêm niệm và cầu nguyện. Ngài kín múc sức mạnh nơi Thánh Thể, để không ngừng nâng đỡ giáo phận yêu dấu bằng những lời khẩn cầu thầm lặng. Sự hiện diện của ngài như một ngọn nến cháy âm thầm nhưng mãnh liệt, tiếp tục sưởi ấm cộng đoàn dân Chúa bằng niềm tin, tình yêu và hy vọng.

Cuộc đời Đức cha Allys là một lời chứng sống động cho một sự dâng hiến không mỏi mệt: dâng hiến cả tuổi trẻ lẫn tuổi già, dâng hiến những ngày tráng kiện cũng như những năm tháng bệnh tật và lặng lẽ. Lý tưởng truyền giáo nơi ngài không tắt lịm theo thời gian, nhưng ngày càng bừng sáng trong sự hiến tế trọn vẹn, như một hạt giống Tin Mừng đã vỡ ra và sinh nhiều hoa trái.

Ngày hôm nay, khi nhìn lại hành trình của Đức cha Allys, chúng ta được mời gọi sống tinh thần dâng hiến liên lỉ ấy: dâng hiến từng ngày sống, từng hy sinh nhỏ bé, để xây dựng Hội Thánh, để nối dài công trình cứu độ trong thế giới hôm nay bằng lòng tin yêu không ngơi nghỉ.

3. Vị Cha Chung Của Cộng Đồng Đức Tin Huế, Một Tầm Nhìn, Một Di Sản

Nhắc đến Đức cha Eugène Marie Joseph Allys, là nhắc đến một tầm nhìn chiến lược và một di sản bền vững cho Giáo hội địa phương Huế. Với cái nhìn xa trông rộng, Đức cha không Allys chỉ lo xây dựng cơ sở vật chất, mà còn kiến tạo một nền tảng đào tạo nhân sự bản xứ vững chắc cho tương lai Giáo hội.

Ngay từ những ngày đầu trên cương vị Giám mục, Đức cha đã kiên trì vun trồng các mầm ơn gọi Việt Nam bằng việc sáng lập Dòng Con Đức Mẹ Vô Nhiễm (1920) dành cho nữ tu, và Dòng Thánh Tâm Chúa Giêsu (1925) dành cho nam tu sĩ giáo giảng, nhằm phục vụ công cuộc giáo dục và truyền giáo​.

Không dừng lại ở đó, ngài còn khuyến khích việc mở trường đào tạo thần học, gởi các Chủng sinh Việt Nam đầu tiên du học Rôma, và nâng cao trình độ giáo sĩ qua các cơ sở như nguyệt san Sacerdos Indosinensis – tờ báo linh mục đầu tiên trong Giáo hội Việt Nam​.

Một dấu ấn quan trọng khác là việc Đức cha Allys dời Tòa Giám mục từ Kim Long về Phủ Cam, và chọn Nhà thờ Phủ Cam làm nhà thờ Chính Tòa. Đây không chỉ là sự thay đổi vị trí, mà là một tầm nhìn mục vụ: đặt trung tâm Giáo phận nơi trái tim của đô thành Huế, thuận lợi cho việc củng cố và phát triển đời sống Đức Tin của cộng đồng​.

Như người nông phu miệt mài gieo mầm giữa những vùng đất hoang sơ, Đức cha Allys đã kiên trì trồng từng hạt giống đức tin, từng cơ sở đào tạo, từng cộng đoàn thánh hiến… Và hôm nay, nhìn vườn Hội Thánh Huế trổ sinh muôn hoa trái, chúng ta càng thấu hiểu tầm vóc của người đã âm thầm, kiên vững gieo trồng trong những năm tháng khó nghèo, thử thách.

Vị Cha Chung của cộng đồng Đức Tin Huế đã để lại không chỉ những công trình hữu hình, mà còn là một gia sản vô giá: lòng yêu mến Giáo hội, tinh thần truyền giáo và niềm tin sắt đá vào ơn gọi bản xứ. Đó chính là di sản mà các thế hệ hôm nay và mai sau được mời gọi tiếp nối, để vườn Hội Thánh Huế mãi mãi xanh tươi và trổ sinh hoa trái ngào ngạt cho Thiên Chúa.

4. Đức Cha Eugène Allys, Hơi Thở Sống Động Của Tinh Thần Truyền Giáo

Đức cha Eugène Marie Joseph Allys, vị Giám mục Tông Tòa thứ năm của Giáo phận Huế, chính là “hơi thở” truyền giáo mạnh mẽ lan tỏa khắp từ Phủ Cam, rộng ra toàn giáo phận và cả vùng Đông Dương​​. Được thánh hiến vào năm 1908, ngài đã dành trọn cuộc đời mình cho sứ mạng truyền bá Tin Mừng, chăm sóc đoàn chiên và kiến thiết Giáo hội Việt Nam giữa bao biến động lịch sử. Từ việc di chuyển Tòa Giám mục về Phủ Cam, xây dựng nhà thờ chính tòa, cho đến việc thành lập các hội dòng, mở trường học, đào tạo giáo sĩ bản xứ, từng hành động của Đức Cha Allys đều mang dấu ấn truyền giáo mãnh liệt​​.

Không chỉ dừng lại trong địa hạt mục vụ nội bộ, ngài còn tiên phong trong việc mời các dòng tu nước ngoài như Dòng Kín Carmel, Đan viện Phước Sơn, Dòng Chúa Cứu Thế Canada đến Huế để củng cố đời sống đức tin và giáo dục​. Qua sự thành lập Dòng Con Đức Mẹ Vô Nhiễm (1920) và Dòng Sư Huynh Giáo Giảng Viên Thánh Tâm (1925), ngài gieo những hạt giống mới cho công cuộc đào tạo thế hệ trẻ và thăng tiến đức tin​​.

Đức Cha Allys sống đời đơn sơ, thanh thoát, trọn vẹn cho đoàn chiên. Khi về già, ngài chịu cảnh mù lòa suốt những năm tháng cuối đời​. Thân xác hao mòn nhưng tâm hồn ngài lại bừng sáng hơn bao giờ hết, như một dấu chỉ hiến tế trọn vẹn. Cảnh mù lòa không làm ngài ngưng thở hơi truyền giáo, mà trái lại, càng làm cho sự dâng hiến của ngài nên tinh tuyền và sâu thẳm hơn. Ngài đón nhận những đau khổ như một phần tất yếu trong hành trình hiến mình cho Thiên Chúa và Giáo hội.

Ngày 23 tháng 4 năm 1936, Đức cha Allys an nghỉ trong Chúa, khép lại một cuộc đời âm thầm nhưng kiên vững gieo rắc Tin Mừng​. Hơi thở sống động mà ngài đã khởi sự không tắt lịm, mà tiếp tục lưu truyền qua các dòng tu, các giáo xứ, và trong từng tâm hồn tín hữu Việt Nam. Đức Cha Allys thực sự là nhịp thở truyền giáo không ngừng của Giáo phận Huế và còn vang vọng đến tận Đông Dương.

5. Từ Phủ Cam Vươn Xa, Một Cuộc Đời Gieo Mầm Đức Tin Và Hy Vọng

Sinh ngày 12 tháng 2 năm 1852 tại Giáo xứ Paimpont, thuộc giáo phận Rennes, Pháp quốc. Cậu bé Eugène Marie Joseph Allys lớn lên giữa bầu khí đức tin nồng nàn​. Ngay từ nhỏ, cậu đã sớm kết thân với đời sống cầu nguyện, đặc biệt là lòng yêu mến Đức Mẹ​. Ước mơ dâng hiến cuộc đời cho Thiên Chúa đã dẫn cậu vào Đại Chủng Viện Thừa Sai Paris (MEP) khi mới 20 tuổi. Chỉ ba năm sau, năm 23 tuổi, thầy Allys lãnh chức linh mục, mang trong tim ngọn lửa cháy bỏng của sứ vụ truyền giáo​.

Với tinh thần quả cảm, cha trẻ Allys tình nguyện lên đường sang Viễn Đông, chọn Việt Nam, một vùng đất còn đầy gian nan, làm nơi gieo hạt đức tin. Ngài rời bỏ quê hương, gia đình, và trong suốt hành trình truyền giáo dài hơn 60 năm, không một lần trở lại nước Pháp​. Ngài thực sự trở thành người con của Việt Nam, dấn thân trọn vẹn giữa lòng Giáo hội Việt, bắt đầu từ những ngày đầu tiên tại Kim Long – Phủ Cam.

Từ vai trò linh mục trẻ nơi Viện Dục Anh, cha Allys nhanh chóng ghi dấu trên nhiều cương vị: Bề trên Đại Chủng viện, Cha sở Dương Sơn, tuyên úy quân đội, rồi Cha sở Phủ Cam, nơi ngài để lại công trình nhà thờ khang trang được khánh thành năm 1902​. Năm 1908, khi được tấn phong Giám mục Huế, Đức cha Allys đã vươn xa hơn nữa. Từ Phủ Cam, ngài mở rộng cánh tay mục tử đến toàn Giáo phận, lập các hội dòng bản địa như Dòng Con Đức Mẹ Vô Nhiễm (1920), Dòng Sư huynh Giáo Giảng Viên Thánh Tâm (1925), đồng thời mời các hội dòng quốc tế đến phục vụ​.

Cuộc đời Đức cha Allys là một hành trình “Gieo mầm Đức tin và Hy vọng” không ngừng. Bằng lòng nhiệt thành thừa sai, trái tim phụ tử và tầm nhìn xa rộng, ngài đã vun trồng nền móng cho sự phát triển bền vững của Giáo hội Việt Nam. Từ Phủ Cam nhỏ bé, hơi thở truyền giáo của ngài vươn đến tận Quảng Trị, Quảng Bình, khắp Đông Dương, và còn vọng vang trong đời sống Hội Thánh Việt Nam hôm nay.

6. Tri Ân Vị Mục Tử Của Lòng Yêu Thương Và Can Đảm

Ngày 23 tháng 4 năm 1936, Đức cha Eugène Marie Joseph Allys, vị mục tử can trường và hiền hậu, đã trở về với Chúa sau 84 năm dâng hiến trọn vẹn​. Tròn 89 năm trôi qua, nhưng hình ảnh của ngài vẫn sống động trong ký ức và trong đời sống của Giáo phận Huế. Một cuộc đời không chỉ là chuỗi ngày phục vụ âm thầm, mà còn là biểu tượng cho lòng yêu thương nồng nàn và lòng can đảm phi thường giữa những thử thách khắc nghiệt của thời đại.

Giữa bối cảnh chiến tranh, loạn lạc, nghèo đói và sự xáo trộn chính trị của cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, Đức cha Allys đã không chùn bước​. Ngài ở lại với đoàn chiên giữa những lúc hiểm nguy nhất, an ủi, đỡ nâng và xây dựng lại từ những hoang tàn đổ nát. Nhà thờ Chánh Tòa Phủ Cam, Tòa Giám mục mới, những dòng tu ngài sáng lập, tất cả đều là dấu ấn của một tấm lòng biết “Gieo hy vọng nơi mất mát”​.

Càng thấm thía hơn, khi cuối đời ngài phải chịu cảnh mù lòa, nhưng không hề than van. Trong sự âm thầm và đau đớn, ngài vẫn miệt mài cầu nguyện, tiếp tục hiến tế trọn vẹn như một ngọn nến cháy hết mình để soi sáng cho thế hệ mai sau. Đức cha Allys không chỉ xây dựng công trình hữu hình, mà còn để lại di sản đức tin bền vững: một giáo phận được củng cố, những dòng tu bản địa được thiết lập, và một tấm gương sống động về lòng yêu thương can đảm cho muôn thế hệ​.

Tóm lại, trải qua 89 năm kể từ ngày Đức cha Eugène Marie Joseph Allys trở về nhà Cha, di sản thiêng liêng của ngài vẫn mãi trường tồn trong lòng Giáo phận Huế​. Ngài không chỉ là người thừa sai đầy nhiệt huyết, nhưng còn là người cha đầy yêu thương, tận tụy từng bước giữa chiến tranh, đói nghèo và bao biến động thời cuộc​.

Dù trong những ngày tháng mù lòa cuối đời, Đức cha Allys vẫn miệt mài sống trọn sứ vụ, như một ngọn đèn âm thầm tỏa sáng​. Ngài đã gieo vào lòng Giáo hội Việt Nam những mầm sống đức tin mạnh mẽ: xây dựng nhà thờ, mở trường học, lập các dòng tu bản địa​. Từ Phủ Cam nhỏ bé, bước chân ngài đã mở rộng đến toàn Đông Dương.

Hôm nay, khi hồi tưởng lại hành trình đời ngài, chúng ta không chỉ tri ân mà còn được mời gọi trở về nguồn: học nơi Đức cha Allys lòng can đảm, niềm yêu thương, và tinh thần bền chí giữa gian nan. Bằng đời sống và gương sáng của mình, ngài vẫn âm thầm thôi thúc chúng ta vững bước trong đức tin và quảng đại gieo mầm hy vọng cho thời đại hôm nay.

Pet. Xuân Sơn, CSC